Katılım finans ilkelerine göre yatırım kararlarını veren bireysel ve kurumsal yatırımcıların söz konusu ilkelere uygun faaliyet gösteren şirketler arasından seçim yapabilmesi, şirketlerin bu alandaki farkındalıklarının artması ve katılım finans sektöründeki fonlama imkanlarından daha fazla yararlanabilmeleri amacıyla Borsa İstanbul tarafından katılım endeksleri oluşturulmuştur.

Danışma Kurulu

Endekslerde yer alacak şirketleri belirleme çalışmalarında, Türkiye Katılım Bankaları Birliği (TKBB) bünyesinde yer alan Danışma Kurulu ile işbirliği yapılmakta ve Danışma Kurulu tarafından oluşturulan “Pay Senedi İhracı ve Alım-Satımı Standardı” (Standart) ile “Katılım Finans İlkelerine Uygun Faaliyet Gösteren Şirketlerin Belirlenmesinde Esas Alınacak Rehber” (Rehber) esas alınmaktadır. Rehber, Standardın uygulamasına yönelik detayları içerecek şekilde Danışma Kurulu tarafından oluşturulmuştur.

Şirketlerin Standart’a uygunluğu değerlendirilirken Standart ve Rehber dikkate alınarak oluşturulan “Katılım Finans İlkeleri Bilgi Formu”nda (Bilgi Formu) yer alan sorulara verdikleri yanıtlar esas alınır. Yeni işlem görmeye başlayan şirketlerin Bilgi Formunda yer alan sorulara verdikleri yanıtlar halka arz izahnamesinde yayımlanmaktadır. İşlem gören şirketler ise söz konusu bilgileri periyodik olarak Kamuyu Aydınlatma Platormu’nda (KAP) açıklamaktadır.

Şirketler Bilgi Formunda verdikleri yanıtların güncelliğini sağlamakla sorumludur. Bu kapsamda işlem görmeye başladıkları tarihten sonra Bilgi Formunda yer alan verilerde güncelleme olması veya yeni mali döneme ait finansal tabloların KAP’ta açıklanması halinde Bilgi Formunu da güncellemeleri beklenmektedir. Şirketlerin Bilgi Formlarını doldururken Standart ve Rehber’i dikkate alması gerekmektedir.

Bilgi Formunda Standart ve Rehber’de açıkça belirtilmeyen konulara yönelik şirketler, yatırımcılar veya ilgili diğer taraflardan gelen sorular Danışma Kuruluna yönlendirilir. Danışma Kurulunun verdiği yanıtlar esas alınarak değerlendirme yapılır.

Endekslerin Kapsamının Belirlenmesi

Dönemsel endeks değerlemelerinde, endekslerin kapsamı belirlenirken şirketlerin Bilgi Formlarında ilgili mali döneme göre verdikleri yanıtlar göz önüne alınarak sırasıyla aşağıdaki aşamalar izlenmektedir:

      1)    İlk aşamada, Endeks Dönemi başlangıcı itibarıyla Yıldız Pazar, Ana Pazar veya Alt Pazar’da yer almayan şirket payları kapsam dışı bırakılır.

     2)    İkinci aşamada, şirket paylarında veya intifa senetlerinde kar veya tasfiye payı imtiyazı olarak maddi açıdan ve doğrudan diğer pay sahipleri aleyhine olan imtiyazları bulunan şirket payları kapsam dışı bırakılır.

      3)    Üçüncü aşamada, şirket esas sözleşmesinde Standart madde 1.1’de sayılan faaliyetlerin yazılı olduğu şirket payları kapsam dışı bırakılır. Standart madde 1.1’de sayılan faaliyetler şunlardır:

  1.           a)      Alkollü içki üretim ve ticareti,
  2.          b)      Tıbbi gayeler dışında uyuşturucu maddelerin üretim ve ticareti,
  3.          c)      Kumar ve kumar hükmündeki faaliyetler,
  4.          d)     Domuz ve mamullerinin üretim ve ticareti,
  5.          e)      Faizli finans işlemleri,
  6.          f)       Para ve/veya para hükmündeki varlıklar arasında yapılan vadeli işlemler,
  7.          g)      Ahlaka ve İslami değerlere aykırı yayıncılık,
  8.          h)      İslami değerlerle bağdaşmayan eğlence, otelcilik vb. faaliyetler,
  9.          i)        Çevreye ve canlılara büyük zararı olan faaliyetler,
  10.          j)        İnsan fıtratını değiştirmeye yönelik biyolojik/genetik faaliyetler,
  11.          k)      Sağlığa zararlı tütün ürünleri üretim ve ticareti.

      4)      Dördüncü aşamada ise, şirketlerin;

  1.          a)      Standart madde 1.1’de belirtilen faaliyetlerden elde edilen gelirlerin toplam gelirler içindeki payının %5’i,
  2.          b)      Finansal tablosunda yer alan faizli varlıkların, ortalama piyasa değeri veya toplam varlıklardan büyük olana oranının %33’ü, (Değerleme Dönemi sonu itibarıyla 20 günden az işlem gören şirketlere ilişkin oran hesaplanırken toplam varlıklar kullanılır.)
  3.         c)     Finansal tablosunda yer alan faizli borçların ortalama piyasa değeri veya toplam varlıklardan büyük olana oranının   %33’ü, (Değerleme Dönemi sonu itibarıyla 20 günden az işlem gören şirketlere ilişkin oran hesaplanırken toplam varlıklar kullanılır.)

           aşıp aşmadığına bakılır. Belirtilen oranları aşan şirket payları kapsam dışı bırakılır.

Şirketlerin, Bilgi Formlarında yer alan mali döneme ilişkin sorulara bağımsız veya sınırlı denetimden geçmiş en güncel finansal tablolarını esas alarak cevap vermeleri gerekmektedir. Bilgi Formlarına giriş yapmayan veya eksik giriş yapan şirketler ihtiyatlı yaklaşımla söz konusu kriterleri sağlamadığı varsayılarak kapsam dışı bırakılır. Esas sözleşmesinde Standart’a uygun faaliyet göstereceğini açıkça beyan eden şirketler ise endeks kapsamına uygun bir pazarda işlem görmeleri halinde ilave bir kritere bakılmadan endeks kapsamına dahil edilir. Halka arz izahnamesinde endeks seçim kriterlerini sağladığı belirtilen şirket payları işlem görmeye başladıkları tarihte endeks kapsamına dahil edilir.

Hesaplanan Katılım Endeksleri

Yukarıda sayılan aşamalar sonucu belirlenen şirketlerin payları BIST Katılım Tüm Endeksi kapsamını oluşturur. BIST Katılım 30, BIST Katılım 50 ve BIST Katılım 100 Endeksleri ise BIST Katılım Tüm Endeksi kapsamındaki şirketler arasından, işlem hacmi ve fiili dolaşımdaki paylarının piyasa değeri en yüksek şirketler seçilerek oluşturulur. BIST Katılım 30, BIST Katılım 50, BIST Katılım 100 ve BIST Katılım Tüm endeksleri için Mayıs-Eylül ve Ekim-Nisan olmak üzere 2 endeks dönemi vardır.

Katılım ve sürdürülebilirlik temalarına birlikte yatırım yapmak isteyen yatırımcılara yönelik olarak ise BIST Katılım Sürdürülebilirlik Endeksi oluşturulmuştur. Endeksin kapsamı, BIST Katılım Tüm ve BIST Sürdürülebilirlik Endekslerinin seçim kriterlerini birlikte sağlayan şirketlerin paylarından oluşmaktadır.

Katılım ve temettü temalarına birlikte yatırım yapmak isteyen yatırımcılara yönelik olarak ise BIST Katılım Temettü Endeksi oluşturulmuştur. Endeksin kapsamı, BIST Katılım Tüm ve BIST Temettü endekslerinin seçim kriterlerini birlikte sağlayan şirketlerin paylarından oluşmaktadır.

Ayrıca BIST Katılım 30 Endeksi kapsamında yer alan paylardan BIST Katılım 30 Eşit Ağırlıklı Getiri Endeksi hesaplanmaktadır.

Endekslere ilişkin diğer detaylara BIST Piyasa Değeri Ağırlıklı Pay Endeksleri Kural Seti‘nden ve BIST Piyasa Değeri Ağırlıklı Olmayan Pay Endeksleri Kural Seti‘nden erişilebilmektedir

Endekslerde Ağırlık Sınırlaması

BIST Katılım 30, BIST Katılım 50, BIST Katılım 100, BIST Katılım Sürdürülebilirlik ve BIST Katılım Temettü endekslerinde yer alan payların endeks dönemi başındaki ağırlıkları %10 ile sınırlandırılmaktadır. Endeks dönemi içinde ise ağırlığı %15’i aşan pay olursa, %15’i aşan payların ağırlıkları %10’a çekilmektedir.

BIST Katılım 30 Eşit Ağırlıklı Getiri Endeksinde ise endeks dönemi başında kapsamda yer alan payların ağırlıkları eşit olacak şekilde ağırlık katsayıları hesaplanır. Endeks dönemi süresince payların fiyatındaki hareketler dışında bir nedenle fiili dolaşımdaki paylarının piyasa değeri değişirse, ağırlık katsayısı yeniden hesaplanmak suretiyle payın endeks içindeki ağırlığının bu değişiklikten önceki son seans kapanışındaki ağırlığına eşit olması sağlanır.

Kaynak: Borsa İstanbul A.Ş. (borsaistanbul.com)